Çand û nasname Pirsgirêka yekbûnê: Pirrengî û hevgirtina civakî
.
Yusuf Kaynak
Ji salên 1960an vir ve, yek ji bandorên pêlên mezin ên koçberiyê li welatên rojavayî ye. Rêzkirina civakên rojavayî jî bûye sedema hebûna komên mezin ên koçberên xwedî bîr û edetên nû, bila bi ziman, olên wan re, bi taybetî bi gerdûnîbûna Ewropaya Rojava re, hebûna komên mezin ên koçberan bi bîr û edetên nû re. Vê hebûnê cudahiyên nû yên di nirx û norman de bi kesên hatin Ewropayê re veguherand; di vê pêwendiyê de gelek caran weke 'pevçûna şaristaniyan tê binavkirin'.
Digel ku serdestiya ewropaya rojava bi entegrasyonê re tê yek kirin, pozîsyona ewropaya rojava, ango ya rasttir, yekîtiya ewropî li cîhanê diguhere. Parvekirina kar û di dawiyê de hevsengiya hêzê di navbera rojhilat û rojava de diguhere. Mîna guhestina navenda aborî ya giraniyê ber bi Asyayê û hwd dibe. Înternet ji bona gellek tiştan bikêr e, weke mînakeke derxistina sektora karûbarê ji welatên pêşkeftî re. Teknolojîbûn, ango danasîna sepanên teknolojîyê yên nû, îcad/kifş û pratîkên nû, çand û nasnameye bi gellek awayan bi kûrahî diguhere. Bi rêya înternetê formên nû yên civakê têne afirandin. Di heman demê de ew qada giştî bi xetereya ''Rojhilata navîn'' tehdîd dikin, bi taybetî ji ber ku ruhên xizmtiyê ji wan re têne veguhestine. Teknolojî di heman demê de beşdarî têkbirina şêwazên jiyanê yên naskirî û şikandina otorîteya rayedarên kevneşopî, sazîyan û pisporên zanînê dibe.
Di dîrokê de jî pêvajoyên bi vî rengî hene. Raman di heman demê de bi dahênana çapxaneyê, seferên keşfê û reforman re hevdem e. Helbet ev pêvajoya dê encamên siyasî yên girîng jî bi xwe re bîne. Lêbelê, bandora gerdûnîbûnî û entegrasyonê li ser pêvajoyên di pêşkeftine û karanîna teknolojiyên nû de hêdî pirr mezintir û dijwartir e. Bi gotineke din, ciwanên koçber ên Misilman li ewropa bi bikaranîna înternetê nasnameyên xwe çêdikin: Ew ji agahiyên li ser Îslamê bigire heya fîlmên YouTube-ê yên li ser Iraq-Sûriyê her tiştî dizanin. Ev jî nû ye ji ber ku bi derketina domdar a platformên nû û sepanên nerm alavê re, bikarhêner neçar e ku bi domdarî xwe nû bike û ji nû ve afirîne.
Bi kurtasî, gerdûnîbûn û teknolojî ji berê zêdetir bi hev ve girêdayî ne û encamên wê jî pirr dûr in. Di çavê gelek kesan de, civakeke weha homojen û yekgirtî ya rabirdûyê bêguman tiştekî berê ye û dubendiyek di navbera welatiyan de derdikeve holê: ji aliyekî ve kesên ku gerdûnîbûn û teknolojiyê dimeşînin û ji aliyê din ve hemwelatî ku van pêvajoyan asteke mezin ji biyanîbûne û nerehetiyan derxistiye holê. Ji ber vê yekê her du pêvajo jî serketî û windaker bi hêz û pir jî xuya ne. Yek li malê pargîdaniyeke/şêrîkekê li ser înternetê dest pê dike, yê din karsaziya xwe li cîhekî karekî virtual an ji Çînîyek winda dike. Karkerê înşaetê yên Polonî ku heman karî bi pereyekî kêm dike. Ev ferq dike!
Gerdûnîbûn û teknolojî bi medyaya girseyî ya elektronîkî yên wekî radyo, fîlm/sînema, televîzyon, lîstik/şano, têlefonên desta û înternetê ve girêdayî ne: mirov, pere, mal/meta, sembol û raman in. Ev pêwendiya bêhempa ya gerdûnîbûn û teknolojiyê ji bo avakirina nasnameyê jî bandorên kûr hene. Kesên ku ji çanda medyayê ya globalbûyî û toren civakên sanal ku ji înternetê wêdetir diafirînin li ser medyaya civakî yên modelên rolê neynikê. Sînorên cihên rast, konkret. Di rastiyê de, pevguhertina berhemên çandî yên bi navgîniya medyaya girseyî, taybetmendiyeke jiyana hemdem e civakê, wek ku ji çend mînakan tê dîtin: Rola Twitterê di cîhanê de rêjeya xwenîşandanên siyasî yên li Îran û Misrê û jibo sûcên sîber yê li ser înternetê û mijarên mafên çapkirin/telîfê yên navneteweyî.
Ya ku têgeha çanda klasîk/kevnare tevlihev dike û diyar dike, tam tevlihevkirina çandên weha ye. Hemwelatîbûna ewropayê di bin zexteke giran de ye. Îdealên medenî û mafên medenî ji Serdema Nêzîk ve heta niha her tim rolek girîng di pêşxistina têgehên wekî hevgirtina civakî û beşdariya sivîl de lîstine, lê niha globalbûn û teknolojîkbûn ji aliyê her kesî ve bi awayekî cuda hatiye bandor kirin. Hemî Tiştên Xirab Ji Bo Te Baş in!. Çima Çanda Populer Me Jîrtir Dike?.
Di vî warî de rewşa Kurdan çawa ye, bêyî welat û nasnameyek ser bi xwe, ne hêsan e û ne hêsan jî xuya dike ku di vê cîhana globalbûyî de bi teknolojiyê ve tevbigerin û hebûna xwe wekî Kurd biparêzin. Berî ku Kurd nasnameyeke an welateki ava bikin dinya ketiye serdemeke wisa bi lez ku, sedsala bîst û yekê derbasî cîhaneke virtual û dîjîtal bû. Dê hêdî cîhan bi nasnameya û çanda pêncî û sed sal berê neyê fahm kirin û bi pîvan û nirxên nû yên nûjen were çespandin û hêdî hêdî bi mirovatiyê re nasnameya cîhanî ku bi rengekî bûye cîhaneke, derkeve holê. Her kesê li wê, li kê derê rûdine û li ku derê lê dimîne û li kê derê dinyayê, ji pencereya xwe de, çandeke, ango dîjîtal, çand û nasnameyekê biafirîne. Pir ziman jî dê bi pêvajoyê re hêdî hêdî bandora xwe kêm bikin. Cûreyeke zimanê cîhanê dê hebe, helbet zimanên teknolojî û bazirganî ye. Bi kurtasî, girîngî û serdestiya zimanan dê bibe têlefonên desta, navîgasyon, pêwendiya serhêl û kanalên nû yên youtube!. Dema ku ev tekoşîna Kurdan di nava van zimanên dinyaya dîjîtal ên serdest de tekoşîna jiyînê dide, Kurd wê ji bo nasnameya xwe têbikoşin. Li gel derfetên nû, metirsî û tehdîdê nû wê bên dîtin.
Dê ji Kurdan re zehmet be ku ew trêna ku berî sedsalê winda kirine, bigrin, ev sedsal pir bi lez pêş dikeve, berî ku hûn wextê serê xwe rakin, berî ku hûn dibistanek kurdî an jî dersxaneyek ji bo zarokan vekin, sê saliya nû -kalan di cîhana lîstikê de bi tabletek di destê xwe de cîhanek ji xwe re çêkirine, dê ji we re zehmet be ku hûn bigihîjin. Dê zehmet be ku hûn bi nasnameya xwe ya kurdewarî bijîn, lê nasnameya ku kurd wê bijîn, dê bi kurdî biaxivin, mirov bi zimanê xwe yê zikmakî pêş bikeve, mezin bibe û bibe xwedî nasname. Ji bo we zehmet e ku hûn niha bi wî re bigirin; Ji bo nasnameya xwe ya kurdewarî, ya ku hûn ê bikin ew e ku hûn zarokên xwe bi zimanê xwe bi nav bikin, ji her zimanî re fêrî esl, dîrok, erdnîgariya wan bikin û aliyên xweş ên kevneşopî û edetan ji wan re ragihînin. Çand ne tenê bi girêdanên xwînê, ji lokalî ber bi jor ve, ne tenê li Kurdistanê, li her derê ku ew lê hene, bi awayekî nûjen birêxistinkirin, hînbûn û mezinkirina nifşên xwendinê, ji bo ku bi hatina cem hev tune nebin, ava dibin. tu bi kok, eşîr, ol, ziman û nijada ku tê de yî. Dîaspora ne tenê li derve ye, li derveyî erdnîgariya welêt e, li her derê ku hûn gav bavêjin divê diaspora be. Kurdên ku pêncî û şêst sal berê li Edene, Mêrsîn, Bursa û Îzmîrê û paşê li hemû parêzgehên rojava belav bûne, Kurdbûna dîasporayê ava dikin. Pêwîst e li her derê xwe bi rêxistin bikin û bi her awayî li hev xwedî derkevin û ji tunebûnê dûr bikevin. Bi avakirina rêxistinên pîşeyî, komeleyên piştevaniyê, malên bazirganiyê, weqf û fonên xêrxwaziyê her kesê nenas biparêze û nehêle di bin lingan de bin. Divê erka netewî ya her Kurdekî be ku destê alîkariyê dirêj bike, bibe xwedî sermaye, lê tenê kesên xwedî ruhê netewî, bi navkirina şirket, holdîng, sazî û dezgehên ku bi nasname û sembolên xwe, bi koka xwe ava bikin, nirxan bi zimanê xwe, bi vî awayî ber bi nifşên nû û sedsalên din ve diherikin. Nexwe li ku derê ba lêbide, ew ê wek pelekî ketî di bin lingên kesên din de biperçiqe. Ne ewçend zor e ku navê zarokê xwe bi Kurdî bihêle, navê şîrketa xwe bi Kurdî bike û sembolîze bike, bibe marqe!. Ne zehmet e ku mirov bêje Holdînga Boran, Mastê Zozan, Kafeya Botan.
Yusuf Kaynak, Den Haag, 25-05-2022
NÛÇEYE ŞÎROVE BIKE
JI kerema xwe re şîroveyên xwe jî bi gramera kurdî ya rast û tîpên kurdî binivîsin