14ê gulana 2023î de, Tirkîya û li Bakurê Kurdistanî de do weçînayîşê parlamento û serekkomarîya Dewleta Tirkîye bêro kerdene.

Weçînayîşê 14ê Gulane, wextêko hema birînê erdlerzê 6ê sibata 2023î nêameyê piştene de yeno viraştene. Dewleta Tirkîya no erdlerz de, pê heme sazî û dezgeyanê xo, binê xirbanê erdlerzî de menda. Encamê erdlerzê 6ê sibate, eslê xo de eser û nîşanê hişmendî û sîstemê pûçî yê Dewleta Tirkîya yo; qetlîamo ke failê ey Hikûmetê AK Partî û heme dezgeyê Dewleta Tirkîya yo.Labelê, Serekkomarê Tirkîya, Hikûmetê AK Partî û dezgeyê bingehînî yê Dewleta Tirkîya seke tu çîke nebîyo, seke tu mesulîyetê înan nê qetlîamê erdlerzî de çino têgêrenê .

Di sebebê esasî estê ke desthilatdarîya dewleta Tirkîya eşkena bi no qayde bê terse û bê xem têbigêro. Sebebo yewin no yo ke Tirkîya de mîyanê şarê Tirk de hêzêko xurt, pîl û bi rêxistinî çino ke bieşko wayîrê heqanê xo vejîyo; azadî, demokrasî, edalet, seypeyî û cuyayîşêko însanî biwazo.Sebebo diyîn zî xetêka neteweyî ya Kurdan, demokratîk û kurdistanî û bêtifaqîya kurdan o. Çi heyf ke Bakurê Kurdistanî de, pa heme bedelê giran yê ke ameyê dayîş zî hereketa xelisyayîşê neteweyî û demokratîk yewitîyêka siyasî û rêxistinî û hemkarîyêka neteweyî û kurdistanî çin a; heta Kurdî ser waştişê acîl yê miletê Kurd û kurdistanîyan zî wayîrê hemkarî, yewitî nîyê.

Nê her di sebebê bingehînî, pa konjonkturê sîyasî, aborî yê Rojhilata Mîyanênî û dinya zî îdarekarê Dewleta Tirkîya mîyanê nê erdlerzî de, krîzê aborî, heqanê merdiman, azadî, demokrasî û edaletî de û warê heqanê miletê Kurd yê neteweyî, demokratîk û kulturî de hendê bê xem bo; xo nêdo verê tu bedilnayîşan û çareserîya nê pers û probleman.

No bêrêxistinbîyayîş û mîyanê Tirkan de wayîrnêvejyayîşê heqanê xo û bêtifaqîya kurdan, wîna keno ke partîyê mixalefetê yê Dewleta Tirkîya bi hawayêko bêminetî têbigêrê. Bi no qayde zî behsê heqanê miletê Kurd yê neteweyî, demokratîk, kulturî û heta heqê perwerdeya bi zimanê kurdî nêkenê.

Ewro Turkîya de, hem desthilatdarîya AKPyî û hem zî muxalefeto ke esto, bernameyanê xo de qalê heqanê miletê Kurd nêkenê û soznameyanê hiqûqê mîyanneteweyî nêanê ca.

-Tifaqê Cimhûr zî, Tifaqê Milet zî bernameyanê xo de ca nêdayê estbîyayîşê miletê Kurd û heqanê miletê Kurd yê miletbîyayîşî!-

Rewşa desthilatdarîya hukûmet û muxalefetî diyar kena ke 14ê Gulane ra pey do semedê miletê Kurd bedilnayîşêk nêbo. Hukûmet, serekkomarî û muxalefeto ke esto, dewamîya dewleta Tirk ya ser bingehê dagirkerî, nîjadperestî, înkar û asîmîlasyonê miletê Kurd o.

Paradîgmaya “yew dewlet, yew milet, yew welat, yew ale û yew zimanî“ û pawitişê sîstema dewleta Tirk semedê heminan yew a. Pêro zî bedilnayîşanê bingehînan rê hadre nîyê. Desthilatdarî, hukûmet û muxalefet zî warê nêbedilnayîşê her çar xalê Qanûna Bingehînî ke estbîyayîşê miletê Kurd, ziwanê kurdî, heme heqanê neteweyî, demokratîk û kolektîf yê miletê Kurd û kurdistanîyan qedexe kenê, wayîrê eynî fikir û helwest ê.

Tifaqa Milet zî û Tifaqa Cimhûr zî deklerasyonê xo yê weçînayîşî de, derheqê heqanê miletê Kurd yê tewr xozayî yê sey nasnameya kurdî, perwerdeya bi ziwanê dayike û heqê bi nasnameya xo rêxistinîye de behs nêkerdê û nêardê ziwan. Tifaqa Milet her çiqas vano ‘’Ma do meseleya Kurd parlamento de çareser bike’’ zî bê çend vatişanê glover semedê qebûlkerdiş û çareserkerdişê meseleya miletê Kurd û Kurdistanî, heta nika tu bername pêşkêş nêkerdo.

Bêgûman, tay gamê ke Tifaqa Milet wazena bierzo estê la mîyanê nê atmosferî de zehmeto ke ê gaman bierzo. La, bernameya înan ya derheqê azadî û demokrasîya Tirkîya de zî kêmanî esta û zelal nîya.

Bi nê bername û helwestanê xo diyar beno ke her di tifaq zî meseleya çareserkerdişê meseleya miletê Kurd û Kurdistanî de cîya yê Her di îtifaq zî ser pawitiş û dewamîya siyasetê degirkerî û statukopawitişê dewlete hemfikir ê.

Tifaqa Ked û Azadî û Partîya Çep a Kesk zî deklerasyonê xo de vanê ‘’ma do meseleya Kurd bi rayîrê demokratîk çareser bike’’.La çi heyf ke înan zî deklarasyon û bernameya xo ya weçînayîşî de, derheqê qebûlkerdiş û çareserîya meseleya miletê Kurd û Kurdistanî de û semedê waştişanê acîl yê kurdan, bê çend vatişanê gilover tu çîyêko zelal nîşan nêkerdê; no zî mojneno ke siyasetê înan o esasî tirkîyeyîtî yo.

-Çareserîya meseleya miletê Kurd û Kurdistanî-

Meseleya miletê Kurd û Kurdistanî, meseleyêka neteweyî û niştîmanî ya. Esasê xo de; meseleya heqê qederê xo tayînkerdiş, meseleya azadî, xorayberdiş û cimetêko demokratîk û edeletî ya. Bêgûman warê tayînkerdişê qederê xo yê miletê Kurd û Kurdistanî de, qiraro peynî yê şaranê Kurdistanî yo. Yan zî; şert û mercê azad de û bi îradeya xo ya azad, tena miletê Kurd û şarê Kurdistanî eşkenê ser qederê xo qiarar bidê.

Bakurê Kurdistanî de semedê destvistişê heqanê miletê Kurd û kurdistanîyan, bi kamcîn formê dewlete yan zî federal, konfederal ya zî xoser beno wa bibo, ma do hewl bide ke sazûman û sîstemêko demokratîk yo ke xo gorê prensîp û metodê azadî, seypeyî, parekerdişê adîl awan biko. Armancê ma, ganî awankerdişê sîstem û komelêko demokratîk bo ke heme beşê komelî bi awayêko azad û keyfeş mîyan de bicuyê. No sîstem û komelo demokratîk de, armancê sereke heme netew, dîn, etnîk, mezheb, bawerî û ziwanê cîya pîya mîyanê aştî, azadî, parekerdişêko adîl û aramî de bicuyê.

-Weçînayîşê 14ê Gulane de ma do goreyê metodanê kurdistanî û goreyê menfiatê şarê xo helweste bigîre-

Weçînayîşê 14ê gulana 2023î de, pawitişê heqê qederê tayînkerdişê miletê Kurd, semedo ke verê rayîrê çareserîya meseleya Kurd û kurdistanî abibo, ganî ma wastişanê acîl yê miletê Kurd veje vernî û bierze rojeva siyasî ya weçînayîşî.

Nê şerd û mercanê ewroyî de, ma waştişanê acîl yê miletê Kurd bi kilmî qebûl kenê: ganî nasnameya miletê Kurd, perwerdeya bi ziwanê kurdî bi her di zaravayanê xo kurmancî û zazakî bêrê qebûl kerdiş, ziwanê kurdî zî pa ziwanê tirkî bibo ziwanê fermî. Ganî qedexeyê ser namê Kurdistanî û ê partî, dezgeh û rêxistinê bi namê Kurdistanî ameyê ronayene bêro wedaritene. Ganî namê dewe, bajar û qezayanê kurdî yê ke ameyê bedilnayîş, sey namê verênî bêrê bedilnayîş. Ganî azadîya ramanî û birêxistinbîyayîşî goreyê hiqûqê pêroyî bêna caardene .Ganî dewleta Tirkîya şerdê ê peymanê nmîyannetewî yê ke îmze kerdê bîyara ca pêk.

Ganî nê waştişê acîl yê miletê Kurd Qanûna Bingehîn û heme qanûnanê bînan yê dewleta Tirkîya de bêrê bica. Semedê caardişê nê waştişanê acîl, ganî ma xebatanê cîya ci cîya û hîra û hemparan bikê.

Ganî ma hewl bide ke dîyaloganê bi partî, rêxistin û dezgehê sivîl yê Tirkîya rede zî rone ke ma bieşkê derheqê waştişanê acîl de paştgirîyêka hîra bigîre; kişta bine ra raya pêroyî ya Tirkîya zî hayîdar bo ke heta verê rayîrê çareserîya meseleya miletê Kurd û Kurdistanî anêbo, do Tirkîya de zî qezencê azadî û demokrasîyêka rasteqînî nêvejyenê orte, nêpawiyê.

-Ma do tu partîyan rê tîfaqê weçînayîşî nêke, la ma do rayanê xo bide HAK-PAR-

Ma sey TDK-TEVGER û PAK bi hawayêko fermî nêeşkenê beşdarê weçînayîşan bibe û nê wextê tengî de alternatîfê namzetanê xoseran rojeva ma de nîyo.

Ma do tu partîyan reyde nêkewe tu hemkarî yan zî tifaqê weçînayîşî.

Mîyanê partîyanê ke beşdarê weçînayîşî benê de, sey bername û waştişê ke deklarasyona xo ya weçînayîş de nîşan dayê de, ma HAK-PARî nêzîdîyê xo vînenê.

Labelê, HAK-PAR bi taybetî mîyanê 8 serranê peyênan de, bê çend îstîsneyan, xo hemkarî û xebatê hempar yê bi partîyê kurdistanî rê dûr visto. Pêşniyarîya PAK û TDK-TEVGERî yo ke “ma sere de hemkarîyêka neteweyî, demokratîk û kurdistanî awan bike; helwest û hemkarîya weçînayîşî zî sey beşekê xebata na hemkarîya millî û demokratîk bivîne”, HAK-PAR bê cewab verdaya. Encamnameya kombîyayîşê Meclîsa Partîye ya HAK-PARî ya 1ê nîsana 2023î de, qet behsê na babete ke bi partîyê Kurdistanî reyde awankerdişê îtifaqa weçînayîşê nêameyo kerdiş.

Semedê nê sebebanê esasî yê ke ma cor de diyar kenê, ma do bi HAK-PARî reyde zî tifaqêkê weçînayîşî nêkenê. Labelê Rêzdar Duzgun Kaplan Serekê Pêroyî yê HAK-PARî 4ê nîsana 2023î de PAK û TDK-TEVGERî rê mektubêk erşawit. A mektube de, rêzdar Duzgun Kaplan diyar dike ke “weçînayîşî ra badê pey semedê awankerdişê hemkarîyêka milî û demokratîk HAK PAR semedê pêvînayîşan hadre yê û na mesela de çi bikewo milê înan ê do bikê”.Ma sey PAK û TDK-TEVGER na mektube sey helwest û hewldanêka rinde qebûl kenê; Heto bîn ra semedo ke HAK-PAR partîyêka kurdî ya û semedo ke program û waştişanê siyasî mîyanê xeta neteweyî û kurdistanî de bivîne; ma do weçînayîşê parlamentoyî yê 14ê gulana 2023î de rayanê xo bide HAK-PARî. Ma hêvîdar ê ke beyan û helwesta Rêzdar Duzgun Kaplanî ya corî û na paştîdayîşê ma ya semedê HAK-PARî, do weçînayîşî ra badê pey bibo zemîn û destpêkê hemkarîyêka milî û demokratîk Bakurê Kurdistanî de.

Weçînayîşê serekkomarî de zî ma do gorê menfeet û waştişanê meşrû yê acîl ê miletê Kurd helwestêk bigîre û hereket bike. Kam namzed bi aşkere û şefaf teahudê bide ke do waştişanê acîl yê miletê Kurd Qanûna Bingehîn û qanûnanê bînan de bîyaro ca, ma do desteg bide ey.

Tecrubeyê heta ewro nîşan dano ke heta Kurd nêbê wayîrê tifaqeko neteweyî, sey terefêk hereket nêkerê û waştişê neteweyî û demokratîkwrê ayîr nêvejîyê, bi yew helweste hêzê xo nîşan nêdê, ma do nêeşkê tu heqanê xo yê neteweyî, demokratîk û kulturî bidest bifînê û destvistişanê xo bipawê, ma do nêeşke tesîrê ser helwesta nê tifaqan û partîyan bikê. Ma do nêeşkê tesîrê ser bedişnayîşanê Qanûna Bingehîn bike û ma do nêeşkê sîyasetê Dewleta Tirkîya ya dagirker û asîmîlasyonî yo derheqê miletê Kurd û kurdistanîyan de bibedilne.

Coka zî Bakurê Kurdistanî de hetêk ra semedê awankerdişê hemkarî, tifaqêk, warêkê mende, stratejîk û kurdistanî xebat bêra kerdene; hetêk ra zî ganî ma hewl bide ke ser waştişê acîl yê miletê Kurd, hêzê heme hetanê Kurdistanî û şarê ma yê bajarên metropolê Tirkîya de cuyenê bike yewe. Semedo ke rayîr verê çareserîya meseleya Kurd û Kurdistanî abibo, semedo keewro ra ma sey şarê Kurdistanî û kurdê ke bajaranê metropolanê Tirkîye de cuyenê heqanê xo yê acil dest bifînê, ganî mas ey terefêk hereket bike.

Yewitî, hemkarî û hemrêzîya partî, rêxistin, hereketê kurd û kurdistanîyan nîşanê çareserîya meseleya miletê Kurd û Kurdistanî ya!

13.04.2023

Partîya Azadîya Kurdistanî (PAK)

Tevgera Demokratîk a Kurdistanî (TDK-TEVGER)