Gundê Qerezqelanê, bi navê xwe yê ku dewleta dagirker nû lêkirîye, Karasakal e. Qerezqelan berê li ser Dêrsimê bûye. Li rexta Çemê Perîyê gundek ji gundên Kurdên Elewîyan e. Ew salan şûnda weke gundên bi navê Qerezmin, Kolemiş û Golan ji Dersimê hatine qetandin û bi Xarpêtê va hatine girêdan. Herçar gund jî li ser girekî ku şewqa rojê lê dide, di yek rêzekî da hatine avakirin. Çemê Pêrî û Bendava Tatar ku li ser hatîye çêkirin van gundan ji Dersimê vediqetîne.

Di dema Osmanîyan da li Gundê Qerezqolanê bûyerek diqede û li ser wê bûyerê stranek tê derxistin. Tê gotin ku serleşkerekî Tirkê ji artêşa Osmanî hergav tê Qerezqelanê û di mala Alîyê Ûsê da dibe mêvan.

Cînar û gundên derdorê di derbarê hatin û çûyîna serleşker da dikevin şike û di nav hev da dibêjin ku, ew ji bo Emîne ya xwenga Alî tê tere û di mala wan da dimîne.

Dema ku ew kurtepistên di nav cînar û gundîyên derdorê da tên kirin, diçe guhê Alîyê Ûsê, ew berxwe dikeve û dûra dixwaze cezayê serleşker bide û ji wê tohmetê xilas be…

Ev strana ku li ser Qerezqelanê hatîye derxistin, bi salan ji alî dengbêjên herême hatîye strandin.

Qerezqelan Şewitî

Qerezqelan şewitî dayę danzdeh mal e

Qerezqelan şewitî kilê danzdeh êl e

Aliyê Ûsê suwarê mehîna weke teyr e

Xeberê ji axayê minra bişînin gundê jêr e

Bila bên alîkarîya me, du yan se mêr e

Qerezqelana şewitî çar alî sipî ye

Li cem rûniştîye lawê apê wî ye

Se suwar jêr da têno, yek Îbrahim axa

Yek Gedîkoğlî, yek jî Veysê Bûdê ye

Alîyê Ûsê ji nav koma mêran xilasbû

Got, min tirbê bawê te gao

Her roj gundê me da karê suwaran çî ye

Timî gundê me da işê suwaran çîye

Qerezqelan şewitî, dayê hemû dal e

Qerezqelan şewitî kilê hemû dal e

Veyisê Bûdê dibêje Îbrahim axa

Min ji têra go em neçin Qerezqelanê

Alîyê Ûsê li mal e

êşîya qezîyan şîrîn e, paşî tim tal e…

Qerezqelan şewitî dayê deşt û ban e

Êvar e sî daketîye dilo dilo ser birre bîyan e

Gunda heye hêlûna lawo seklawyan e

Alîyê Usê dibije, min 1500 quriş xerç kiriye

Lawo ji bo qurşunan e

Dayê dinyayê jendirme ye

Teresî rind e çiqasî serxweya ye

Çiqas jor û jêr da tê diçe memurîyetê

Timî mala me da Lawo ew mêvan e

Emînê anîye ji wi ra hêk û nan e

Raxistîye erdê sifre ji sînîyan e

Odê da diçe tê heşê xwe da dîn e

Îro dawiya heftê roja în e

Alîyê Ûsê bi hêrs e pir jî xwinî ye

Emine dibêje:

Kutîyo bixwe

Nuha tu ketî riya Kortan e

Alîyê bira dikeve mala canê te ye.

Alîyê Ûsê ketîye xanîyê malê

Çekê xwa girêda ye

Xatirê xwa dixwaze ji der û ciranan

Û lawo ji gundîyan e

Dibêje, ji bawê min ra bibêjin

Bila derbixine heqîfa zêran e

Ez hilweşinîm van çîyan e

Milazim bidim ber gulan e

Aliyê Ûsê berê xwa dayê

Gundê Îzolan e

Lawo Gundê Karîyan e

Bang dike Qîyê Husê Mûşê tê

Hevra diçin diyarê Kortan e

Ser rê runiştin e, şarge giridane

Qaytkirin ku milazim jêr da tê

Got, min tirbe bawê te gao

Berxwe bide ev roj roja egît û mêran e

Alîyê Ûse histu da, avit erdê

Got, min hestîyê bawê te nîyo

Çardeh quriş baqîya te gonde meda ma ye

Delîl delîl delîl Birîna Milazim giran e

Tê da dikeli xwîn e.

Qerezqelana şewitî dayê qûna çîyê

Lawo hele werin li dinyayê

Min û vê hikmetê

Caran merî dikujî merîyê hukumatê

Alîyê Ûse dibije:

Heta orta hestîyê bawê wî nim

Zikê xwe da nahîlînîm ez vê hesretê

Wî kutîyî navê xwenga min

Emînê kirîbû Gola Oxîyê Nav

72 Miletê vê Ometê

Ez xilasbûm lawo ji vê tometê

Milazim min şiyand cehnimetê

Navê mala me paqiş bu heta qiyametê

Bila têkevî Gola Biralixê û nivisê

Dengê mêranîya Aliyê Usê

Elem bila navê wi bibihîse

Dengê mêraniya wi bila bê

bihîstin heya Bîdlîsê.