Amadekirin û kurmacîkirina tekstên stiranan: Ednan Bedreddin

Mezher Xaliqî yek ji navdartirîn  hunermendên kurd ên sedsala bîstan e. Ew di sala 1938 an de weke zarokê malbateka kurd a oldar li Sune (Sanandaj) hatiye jiyanê. Behremndiya Mezher di warên goranîgotin û werzişê de ji salên dibistana seretayî ve derketine pêş. Her di wê serdemê de, dest bi fêrbûna bingehên muzîkê û meqaman kiriye. Mezher weke şagirt gelek beşdarî kirye di çalakiyên ku dibistanê lidarxistine. Ji 1956 an ve dest bi goranîgotinê kiriye, her weha xwendina xwe ya bilind di warê fîzîkê de li Tehranê û birêvebirina karsaziyê de li Îngelterayê kotahî pê aniye.

Ji destpêka salên heftêyan ji sedsala bûrî û heta 1982 an weke rêvebirê radyo û TV rojavayê Îranê kar kiriye. Sala 1983 an derbasî Kurdistana Başûr bûye û di heman salê  de çûye Îngelterayê û li wê derê heta 2002 an jiyana xwe berdewam kiriye.

Mezher Xaliqî damezrênerê "Înstîtûtî Kelepûrî Kurdî" ku kar û xebatên xwe di sala 2002 de li Silêmanî di warê berhevkirin û tomarkirina berhemên hunerî ji hemû aliyên Kurdistanê dest pêkiriye. Nuha navend û ofîsên vê dezgeha bi nirx li hinek bajarên Başûr û li beşên Kurdistanê yên cuda jî karekî giranbuha didomînin.

Mezherê Xaliqî di seranserê jiyana xwe ya hunerî de bêtir ji 200 stranan gotiye ku piraniya wan di radio û TV de hatine weşandin û weke hinek ji bi nirxtirîn stranên kurdî têne jimartin.

Sisê ji navdartirîn stiranên Xaliqî li vir em dê pêşkêşî xwendavanên hêje bikin li gel tekstên van stiranan bi zaraveyê kurmanjî.

Şêrîn Teşî dirêsê:

https://www.youtube.com/watch?v=lHbcdmHlNx0

Şerîn Teşî Dirêsê

Li ser wê qameta yar gul û ebîr dibarî

Dilê min xiste lerzê, lerza memkên hinarî

Mest mest gul awir vedan ji du nêrgizên xumarî

Bi kenîn zulf rakirin ji ser rûdêm û zarî

Dunya bi întizare, şêrîn teşî dirêsê

Teşî weke dilê min di destan de dilerzî

Çi ciwan û dilrevînok rû heyv û perî terzî

Gava gihişt ser avê, zulf rakirin bi lezî

Ku şev beyanî berda, gul û binefşe barîn

Dunya bi întîzare, şêrîn teşî dirêsê

Tilyên ji rengê şimşal, destên nazik bi xirxal

Rûdêm sipî sêvên kal, perçem reşe çavxezal

Wek rengê nexşê Manî, bejn û bal û xet û xal

Silav li aşiqan da baxê gul û hinarî

Dunya bi întizare, şêrîn teşî dirêsê

Ji Hesreta Dîtina Te:

https://www.youtube.com/watch?v=d2hMX2HxLKo

Ji Hesreta Dîtina Te

Hesreta dîtina te derûn li min sûtaye

Bi yek carê ji derdan hiş û fehim ne maye

Dil li ba bê, ruh fîda bê

Ez nemînim, tu li dunya bê

Biharan çi xemgîn dinalênê bulbul

Ta kengî ez bigrîm ji eşqa te ey gul

Ay gula min, sumbula min

Agirek berda dilê min

Ciwaniya te dîlber bêwêne û nezîre

Dil weke çûkê sehra şopa te digîre

Çûk dê rakim, ber bi ba kim

Heyf e, li dûr te hîlakim

Binalêne bulbûl ku wextê fixane

Li ser şax nema gul nîşanek xezane

Ay gula min, sumbula min

Agirek berda dilê min

Gulnîşan:

https://www.youtube.com/watch?v=hmglNwVIztw

Gulnîşan

Desthilata min çi bû, nerdê bext weha anî

Çerxa çep wa li min kir, wek xoşewîst tu zanî

Gulnîşan gulnîşan esmer halêm perîşan

Herçend çûme xerîbî, naşkênim e'hd û peyman

Ta dilê min zindî ye, ta ku gul dipişkivê

Ta bulbul li baxan bê, dil dûrî te nakevê

Ey bûka kurdewarî, ey avîn ey dildarî

Min dil her li ba te ye, bi mestî û bi hişiyarî

Her ku mîhnet gur bibê, girtir bibe di ba de

Bighêja piştî ewran, car dî werê ji hewa de

Dê dil her avîndarê keça Kurdistanê be

Heta ku ev dil bijî xemxwerê sewdanê be

Ferhengok

Ebîr: Bêhna gulan, behna xweş

Mest: Serxweş

Xumar: Nîv hişiyar, çav li xew

Zar: Li vir bi wateya rû, rûdêm tê

Zulf (zilf): Bisk

Întîzar: Çavrêkirin, Çav li rê

Terz: Şêwaz

Beyanî: sibeh, sipêde

Şimşal: Alavekî jenîna muzîkê ku mîna bilûrê ye

Xirxal: Di zaraveyê Soranî de bi wateya bazin jî tê bi kar anîn

Manî: Pêxemberê ola "Manewî", bi înglîzî " Manichaeism", ku di sedsala 3- an a zayînî de jiyaye.

Derûn: Ruh, rih, rûh

Sehra: Çol

Hîlak: Gotineka erebî bi wateya mirinê ye. Di zaraveyê Sornî de hem bi wateya mirinê û hem jî bi wateya westandinê tê bi kar anîn.

Fîxan: Girî, giryan

Xezan: Xemgîn

Gulnîşan; Stiraneka herêma Botanê ya navdar e. Mezher Xaliqî yekemîn hunermend bûye ku Gulnîşan bi zaraveyê Soranî gotiye.

Nerd: Formekî çargoşe yê biçûke ku di lîstika tavlê de tê bi kar anîn

Çerx: Felek

Xoşewîst: Evîndar, dilgîr

Dipişkive: Vedibe

Mîhnet; Gotineka erebî ye bi wateya belayekî mezin, karesatê ye

Gur bibe: Xurtir û mezintir bibe

Sewdan: Li vir bi wateya evîn e