Teşkîlatê Azadî xo hadre kerdêne ke, Newroza 1925î, Bakurê Kurdistanî de serewedaritişêk destpê biko.Hadrekarê Hareketa Netewî a Kurd a 1925î Teşkîlatê Azadî (Komîteya Îstîklalê) bî,  serekê ci Xalid Begê Cibrî bi.

Hereketa Netewî a Kurd a bi serekîya Şêx Seîd efendî di roja 13.02.1925î de dest pêkerdbî.

Dewleta Tirkîya na Bakûrê Kurdistanî de hadrekarî û xebata  sîyasî, eskerî ya seba serewedaritişêkê hîra yê Teşkîlatê Azadî ra xeberdar bîy.

Dewleta Tirkîya, seba ke vernîya serewedaritişî bigîro, citmenga 1924î de ewilî Yusuf Ziya Beg o ke rayveranê Hereketa Azadî ra bi tepişt, dima ra zî 20ê çeleyê 1924î de zî Xalid Begê Cibrî ame tepiştiş. Dewleta Tirkîye her di rayverê Kurdan erşawîyay Hepisxaneyê Bedlîsî.

Dewleta Tirkîye seba ke hadrebîyayîşê serewedaritişî pûç biko, çine biko; kerdêne ke serewedaritiş  bê hadre û wextê xo ra ver bido dest pêkerdiş.

Roja 13ê Sibata 1925î de wexro ke Şêx Seîd  efendî yeno Pîran, eskerê Dewleta Tirkîya dormeleyê keyeyo ke Şêx Seîd û hevalê xo tede manenê gênê û provokasyonêk kenê. No zî beno sebep ke uca de şerêko pîl vejîyo û serewedaritişê Şêx Seîdî  bo no qayde, wexto ke amebi plankerdiş ra ver û bi bê hadreyî dest pêbiko.

Demêko kilm de xeylî bajar û herêmanê Bakurê Kurdistanî de serewedaritiş vila bi. Xeylî bajarê Kurdistanî kewtî destê Kurdan. Ê bajaran de îdareyê Kurdî amê ronayene. Û seba girewtişê bajarê Dîyarbekirî plane amey kerdene. 

Hêzê Kurdan roja 21ê Adara 1925î de dormeleyê Dîyarbekirî ame girewtene. 5 Rojî şerêko giran mabenê Dewleta Tirkîya û hêzanê Kurdan de qewimîya. La çi heyf ke ê hêzê Kurdan ê ke kewtbî mîyanê bajarê Dîyarbekirî nêeşkay aver şorê û mecbûr mendê ke mîyanê bajarî ra vejîyê.

Newroza 1925î ra dima hêzê Kurdî xeylî cayan ra peyser ancîyay.

Şêx Seîd zî seba ke bieşko hêzanê xo bîyaro pêser peysey ancîya.

Roja 14ê Nîsana 1925î de Milazim Qasim (Binbaşi Qasim) ke hemzamayê Şêx Seîdî bi,   Şêx Seîd û hevalê ey, Pirdê Abdurahman Paşayî yo ke Çemê Mûradî ser o ca gêno de tepişt û Şêx Seîd û hevalê ey teslîmê Dewleta Tirkîya kerdî.

Eynî roje de, gorê qerarê Dîwanê Herbî yê Bedlîsê  roja 14ê Nîsana 1925î de, Dewleta Tirkîye Bedlîs de Xalid Begê Cibrî û Yusuf Ziya Beg kiştî. Xalid Begê Cibrî û Yusuf Ziya Beg kiştene.

Şêx Seîd û 46 hevalê ey, roja 14ê Nîsana 1925î de  amê tepiştiş û Mehkemeya Îstîklalî ya Şerqî ya Dewleta Tirkîya de bi şeklê bêhûqûqî  amê muhakemekerdiş. Mehkemeya Îstîklalî ya Şerqî derheqê Şêx Seîdî û 46 hevalanê ey de, roja 28ê Hezîrana 1925î de qerarê îdamkerdişî da. Şêx Seîd û 46 hevalê ey Amed de meydanê Berê Koyî (Dağ Kapı Meydanı) de, roja 29ê Hezîrana 1925î de, nîmeyê şewe de,  verê çimanê şaro ke hetê Dewleta Tirkîya ra ardîyabi meydan de,  Amed de ame îdamkerdiş.

Serewedaritişo ke bi serekîya Şêx Seîd efendî dest pêkerd, netîce de bi qetilkerdişê  desan hezar Kurdan û bi vêşnayîş û bi talankerdişê seyan dewan mîyanê rîpelanê tarîxî de cayê xo girewt.

Dewleta Tirkîya, heta ewro zî cayê mezelê Şêx Seîdî û 46 hevalanê ey nimitê, nîşanê keyeyanê înan nêdayê.

Serewedaritiş û Hereketa Kurd a bi serekîya Şêx Seîd efendî, vera sîyasetê Dewleta Tirkîya yo çine hesibnayîş û çinekerdişê miletê Kurd û çine hesibnayîşê heqê netewî û demokratîk; nîşan û sembolê rûmet û estbîyayîşê miletê Kurd bi, nîşanê waştişê heqê netewî û demokratîk ê miletê Kurd û nîşanê waştişê azadîya Kurdistanî bi.

Şêx Seîd efendî serekêko netewî, dînî û komelkî yê miletê Kurd û yê şarê Kurdistanî bi.

O adiro ke Şêx Seîd efendî, Xalid Begê Cibrî, Yûsûf Zîya Beg û hevalê înan seba azadî wekerd bi, dewamîyê adirê azadî yo ke se serrî vere înan amebi wekerdiş bi û o adir înan ra pey zî hewna nêbi. Na hişmendî û hestê netewî, niştimanî ê Şêx Seîd efendî û hevalanê ey, sey pêlêkê dewaya azadî verê xo da Agirî, Dêrsimî, uca ra şi Mehabad û nuka zî Hewlêr de Parlamentoya Herêma Kurdistanî de bîyo ala serfirazî û têraşîyeno.

Bakurê Kurdistanî no 100 serrîyo ke vera sîyasetê Dewleta Tirkîya yo ser esasê înkar, îmha û asîmîlasyonî ueno ramnayîş, têkoşînê azadîya miletê kurd yo semedê azadîya Kurdistanî nêvinderto.

Sîyasetê Dewleta Tirkîyeya ewro zî na hişmendîya 100 serrî ser o dewam keno. Ma veng danê Dewleta Tirkîya ke wa fek dest nê sîyasetê xo yo beyhûde yo înkar, îmha û vera kurdan verado û gamanê verênan semedê qebûl kerdişê nasnameyê miletê kurd û bicaardişê heqanê ey yê neteweyî, demokratîk bierzo. Seba ney zî, ganî peynîya şero ke esto bêro, şîdet  û heme çalakîyê çekdarî bêrê vindertiş; ganî bi heme partîyê sîyasî û dezgehê sivîl ê miletê Kurd dir dîyalog bêro destpe kerdiş.

Tecrubeya 100 salî ya Cimhûrîyeta Tirkîyeyê îspat kirîye ku, heta pirsa Kurd û Kurdistanê çareser nebe, dê li Tirkîyeyê jî azadî, demokrasî, edalet û wekhevî pêkneyê.

Ma serrgêra destpêkê serewedaritişê Şêx Seîd efendî ya 99ine de, Xalid Begê Cibrî, Yûsûf Zîya Beg, Dr. Fûad û heme rayver û beşdar û şehîdê xoverrodayîşî û heme şehîdanê Kurdistanî bi hurmet yad kenê.

Dewleta Tirkîya gere cayê mezelê Şêx Seîdî û 46 hevalanê ey, Xalid Begê Cibrî, Yûsûf Zîya Beg, cayê mezelê  Seyîd Rizayî û hevalanê ey û  yê Seîdê Nûrsî aşkere biko.

13.02.2024

Buroya Çapemenî ya Partîya Welatparêzanê Kurdistanî (PWK)