Rêberê efsanewî Mele Mistefa Barzanî ku jiyana xwe ji bo azadiya gelê Kurd û têkoşîna rizgariya neteweyî terxan kir, 44 sal berê îro koça dawî kir.

Di ser koça dawî ya rêberê nemir (Nemir) Mele Mistefa Barzanî re, ku ji bo daxwazên netewî yên gelê Kurdistanê têkoşiya û tu gav paşde neavêt, 44 sal derbas bûn.

Mele Mistefa Barzanî ku tenê di têkoşîna xwe de baweriya xwe bi neteweya Kurd dihanî û serî li ber dagirkeran neda, nîv sedsalê têkoşîna rizgariya netewî bi rê ve bir û li pey xwe mîrasek têkoşînê hişt.

Barzanî hemû jiyana xwe ji bo têkoşîna ji bo bidestxistina mafên neteweyî yên mîlîsên Kurd terxan kir. Nêrîneke wî ya şoreşgerî hebû. Taybetmendiyên wî yên herî taybet cesaret, ji xwebawerî, baweriya bi heqîqetê, edaletê, têkoşîna li dijî zilmê û teslîmnebûna wî bû.

Û îro 44 sal li ser xatirxwestina wî ya herheyî ji gelê Kurdistanê re derbas dibe. Mîrateya ku li ser axa Kurdistanê hişt roj bi roj xurtir dibe.

JIYAN Û TÊKOŞÎNA MELE MUSTAFA BARZANÎ

Mele Mistefa Barzanî, kurê pêncemîn ê Şêx Mihemed Barzanî, di 14ê Adara sala 1903an de li gundê Barzanê hatiye dinê.

Di sala 1904an de piştî mirina bavê wî, birayê wî yê mezin Şêx Ebdulselam serokatiya Barzaniyan dike.

Dema Mele Mistefa Barzanî 3 salî bû, artêşa Osmanî êrîşî herêma Barzan kir û birayê wî yê mezin Şêx Abdulselam dîl girt. Ew jî bi diya xwe re 9 mehan di girtîgehê de ma.

Şêx Abdulselam Barzanî di sala 1914an de ji ber israra di mafên gelê Kurdistanê de û têkoşîna serxwebûnê, li Mûsilê hat îdamkirin.

Di sala 1919an de Mele Mistefa bi hêzeke çekdarî ya 300 kesî ji bo piştgiriya serhildana Şêx Mehmûd Berzencî diçe Silêmaniyê.

Di sala 1920an de Şêx Ehmed Barzanî, Mele Mistefa Barzanî wek nûnerê xwe şand Bakurê Kurdistanê ku bi Şêx Seîd Efendî re hevdîtinê pêk bîne û di şoreşa wî de hevkariyê bike.

Di salên 1931-32an de fermandariya hêzeke Barzanîyan dike ku herêma Mêrgesor-Şêrwanê li hember Îngilîzan biparêze. Di vî şerî de bi jêhatî û şiyana xwe nav û dengek mezin bi dest xist û karibû herêmê biparêze.

Di sala 1934an de li gel Şêx Ehmed Barzanî û komek şoreşgerên herêmê ji bo penaberiyê çû Tirkiyeyê. Lê li ser daxwaza rêveberiya Iraqê û Îngilîzên wê demê ew şandin başûrê Iraqê. Piştre şandin Silêmaniyê û 10 salan ji hev cuda bûn.

Di 12ê Tîrmeha 1943an de bi alîkariya Cemiyeta Hîwa bi ser ket ku ji Silêmaniyê derbasî Rojhilatê Kurdistanê bû.

Di heman salê de ji Îranê çû herêma Barzan û bi komek ciwan re hevdîtin pêk anî. Di nava 2 mehan de 2000 xwebexş amadebûna xwe ya ji bo bicihanîna fermanan bi çekan ragihandin û piraniya qereqolên li herêmê girtin.

Di payîza sala 1943an de hikûmeta Bexdayê heyetek şand Barzan û ji bo rawestandina şer li hev kirin. Mele Mistefa Barzanî jî bi Şêx Ehmed re şerta vegera hemû sirgûnan daye. Hikûmeta Nûrî Seîd hemû şert qebûl kirin.

Di navbera salên 1943-45an de li dijî hikûmeta Iraqê ya ku Îngilîstan piştgirî dikir serî hilda û şoreş li piraniya Kurdistanê belav bû.

Di 11ê Adara 1945an de Barzanî û Pêşmergeyên xwe derbasî Rojhilatê Kurdistanê bûn.

Di 22ê Çileya 1946an de li Mehabadê beşdarî ragihandina Komara Kurdistanê dibe. Ji aliyê Serokomar Qazî Muhammed ve rutba generaliyê hat dayîn û wek Serokê Serfermandariya Giştî hat tayînkirin.

Di 16ê Tebaxa 1946an de Partiya Demokrata Kurdistanê (PDK) damezrand. Di hemû kongreyên paşerojê yên partiyê de wek serok hat hilbijartin.

Piştî rûxandina Komara Kurdistanê di sala 1947an de dest bi rêwîtiya xwe ya dîrokî ber bi Yekîtiya Sovyetê ve dike. Barzanî ku teslîmî Şahê Îranê nebû, bi zêdeyî 500 şoreşgerên Kurd re çû Sovyetê. Di dema rêwîtiya xwe de bi leşkerên Iraq, Îran û Tirkiyê re pevçûn derket.

Di 17ê Hezîrana 1947an de Barzanî û şanda pê re çemê Arasê derbas kirin û gihiştin Yekîtiya Sovyetê.

Yekîtiya Sovyetê bi serokatiya Stalîn bi tundî li Barzanî û derdora wî geriya. Jiyana wî bi mirina Stalîn di sala 1953-an de gelek guherî.

Barzanî tevî temenê xwe, li Moskowê di akademiya ziman de beşa aborî, erdnîgarî û Rûsî xwendiye.

Piştî derbeya 14ê Tîrmeha 1958an vegeriya Iraqê û ji Besrayê heta Hewlêrê bi coşeke mezin hat pêşwazîkirin.

Serokomarê Iraqê Abdulkerîm Kasim di 7ê Cotmeha 1958an de bi Barzanî û hevalên wî re hevdîtin pêk anî.

Ji 11ê Îlona 1961ê heta 1975an mezintirîn şoreşa çekdarî li dijî Bexdayê birêve bir. Şoreşa Îlonê 14 sal berdewam kir û gelê Kurdistanê gelek destkeftiyên netewî bi dest xistin.

Di 11ê Adara 1970ê de Barzanî û hikûmeta Iraqê li ser Otonomiya Kurdistanê li hev kirin. Di dîroka Kurdistanê de cara yekem e ku di encama têkoşîneke 9 salan de destkeftiyeke wiha dîrokî hat garantîkirin.

Mele Mistefa Barzanî di jiyana xwe de du caran bi awayekî mucîzeyî ji kuştinê rizgar bû. Di 29ê Îlona 1971an û 16ê Tîrmeha 1972an de li dijî wî hewldanên sûîqestê hebûn. Lê belê berjewendiyên gelê Kurdistanê peymana li gel Bexdayê ya ji bo parastina aştî û aramiya herêmê neşikand.

Li Cezayîrê di 6ê Adara 1975an de ji ber peymana di navbera Saddam Huseyîn û Şah Mihemed Riza yê Îranê de hat îmzekirin, Şoreşa Îlonê sekinî. Li ser vê yekê Barzanîyê nemir bi hezaran Pêşmerge û welatiyan rêya koçberiyê hilbijart.

Piştî têkçûna sala 1975an, di danîna hîmên avakirina Şoreşa Kurdistanê de pêşengî kir.

Li Amerîkayê ku ji bo dermankirinê çûbû, ji çapemenî û navendên dîplomasiyê xwest ku piştgiriya mafên rewa yên gelê Kurdistanê bikin.

Ew di 1ê Adarê, 1979an de, di 76 saliya xwe de, li Nexweşxaneya Georgetown a Washington DC koça dawî kir.

Roja 4ê Adarê meytê wî birin paytexta Îranê Tehranê û piştre jî bi helîkopterê birin bajarê Şino yê Rojhilatê Kurdistanê. Di 5ê Adarê de li wir hate definkirin û ji aliyê bi hezaran penaberên her çar parçeyên Kurdistanê ve hate pêşwazîkirin.

Di 6ê Cotmeha 1993an de meytên Mele Mistefa Barzanî û kurê wî Îdrîs Barzanî anîn Barzanê û di cihê dawî de hatin definkirin.