Bozan Kara
23yê Çiriya Pêşînê Tabûra Nemiran a Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) pêkanîna operasyona komandoyê ya li ser Şirketa Hevpar a Pişesaziya Feza û Hewavaniyê ya Tirkan (TUSAŞ) ya li Enqereyê ragihand.
Operasyon piştî daxuyaniya Serokê Partiya Tevgera Neteweperest a Tirkiyeyê Devlet Bahçelî re ku tê de banga vekirina diyalogê bi Rêberê Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) Abdullah Ocalan re ku zêdetirî 20 salan e di Girtîgeha Îmraliyê de ye pêk hat.
Ev levhatin gelek pirsan derdixe holê ku gelo ev pêvajo bi levhatinî derketiye holê yan jî hevangiyeke veşartî di navbera hin aliyan de ji bo bidestxistina armancên siyasî heye.
Pîvan û ajokarên pêvajoyê
Li gorî daxuyaniya serkirdayetiya Navenda Parastina Gel, operasyon “stratejîk” bû û wekî bersivekê li “siyaseta qirkirinê” ya Tirkiyeyê ya li Kurdistanê hat, bêyî ku têkiliyeke rasterast bi bûyerên siyasî yên vê dawiyê re hebe.
Di daxuyaniyê de hat nîşandan ku plansaziya operasyonê demeke dirêj e tê kirin û ev armanc bi baldarî hatiye hilbijartin ku peyameke xurt bide dewleta Tirk.
Lê belê ji ber hevsengiya pêvajoyê bi daxuyaniyên Bahçelî re, em dikarin çend senaryoyan bidin ber analîza vê bûyerê û bizanin ka bi rastî ev bûyer ji rasthatinekê derketiye yan jî lihevhatineke veşartî ya di navbera aliyên navxwe yên dewlet û PKKyê de nîşan dide.
1) Pêvajoyeke bi tevahî ji rojeva siyasî cuda ye:
Wêçûna yekem ew e ku operasyon bi tevahî ji bûyerên siyasî yên navxwe yên li Tirkiyeyê serbixwe be.
Daneyên diyar dikin ku ji bo operasyonên bi vî rengî demeke dirêj plansazkirin û nepeniya tam hewce dike, ji ber ku destûr nayê dayîn ku gelek kes hûrgiliyên xwe bibînin da ku serkeftina xwe misoger bikin. Zêdebûna demdirêj a ku bi rêya wê hewl dide bi destwerdanên leşkerî yên li Kurdistanê re rû bi rû bimîne ku gumana hevrêzî an lihevhatina bi bûyerên siyasî yên heyî re ji holê radike.
2) Wêçûna lihevkirineke di navbera dewleta kûr û hin baskên PKKyê de:
Hin lêkolînerên siyasî li ser wêçûna hebûna lihevkirineke nerasterast an jî têgihîştina veşartî di navbera alîyên bibandor ên di nava dewleta Tirk de ku bi gelemperî bi navê “dewleta kûr” tê naskirin û hin baskên Partiya Karkerên Kurdistanê.
Dibe ku ev lihevkirin bibe hincetek ji bo zêdekirina tepeseriya ewlehiyê û rewşê ku rê li ber destkeftiyên armancên siyasî û stratejîk ên ku xizmeta hin berjewendiyên dewleta Tirkiyeyê dike, vedike.
Dibe ku ev şîrove li gorî nakokiya di navbera axaftinên fermî yên Tirkiyeyê de be ku carinan înîsiyatîvên diyalogê têne bi pêş ve xistin û paşê aliyên Kurdî tundtir dibin û çalakiyên leşkerî li dijî hêzên PKKyê zêde dibin.
Dibe ku ev dem ji bo xurtkirina pozîsyona hinek aliyan bi eşkerekirina metirsiya îdiakirî ya li ser ewlehiya Tirkiyeyê were bikaranîn û bi vî awayî reaksiyonên tund ên li dijî PKKyê rewa bikin.
3) Peyameke sembolîk ji bo kişandina bala herêmî û navneteweyî:
Di çarçoveyeke din de, ev operasyon dibe ku peyameke sembolîk ya PKKyê be ku bi armanca nîşandana hêza xwe û kişandina bala navneteweyî ya li ser Pirsa Kurd, bi taybetî ji ber veguhertinên stratejîk ên li herêmê, dibe ku bibe armanca tesîseke leşkerî ya xwedî nirx hewldana zextê li dewleta Tirk û vekirina diyaloga nerasterast, an jî girtina desteka navneteweyî her ku diçe zêdetir mijarên kêmneteweyan dinirxîne.
Ji bilî vê, ev operasyon dibe ku nîşana nepeniyê be ku PKK hîn jî şiyana pêkanîna operasyonên bi kalîte heta kûrahiya Tirkiyeyê diparêze, ev jî dibe alîkar ku pozîsyona xwe ya danûstandinê bi dewleta Tirkiyeyê re bihêz bike û giraniya wê ya siyasî û leşkerî li herêmê zêde bike.
4) Ragihandina dubendiya navxwe ya di serkirdayetiya Partiya Karkerên Kurdistanê de:
Her wiha dibe ku ev operasyon nakokiyeke navxwe ya di navbera aliyên cuda yên PKKyê de nîşan bide. Tevî ku hin lîder hewl didin rêyên diyalogê bi dewleta Tirk re bikolin, tevgera ku ji şer sûdê werdigire xuya dike û ber bi berdewamkirina alozî û rûbirûbûnê ve diçe di aramiyê de, di demekê de ku tevgera tundrew bawer dike ku ev tawîz dikarin partiyê li ber dewletê lawaz bikin.
5) Helkeft wekî wêçûneke rêkeftinê:
Helkefta ku operasyon bi gotina Bahçelî re hevdem be, tenê rasthatineke demkî ye ku ji ber şert û mercên amadebûna operasyonê û dema pêkanîna operasyonê derketiye holê. Her çend ji hinekan re ev helkeft dûr xuya bike jî li cîhanê mumkin e. Bi taybetî ji ber ku pêkanîna operasyonên bi vî rengî gelek caran bi hesabên meydanî û ewlehî ve girêdayî ne dibe ku rasterast bi guhertinên bilez ên siyasî ve neyên girêdan.
Encam; Gelek şirovekirin û pîvanên tevlihev:
Li gorî van senaryoyan, zehmet xuya dike ku meriv sedemeke yekane an jî sedemeke zelal a operasyona Enqereyê destnîşan bike, ji ber ku gelek ravekirin hene ku her yek ji wan rûyekî rastiyê vedigire.
Dibe ku ev operasyon ji berê ve bêyî girêdana rasterast bi bûyerên siyasî re hatibû plankirin lê piştî pêkanîna wê ev operasyon wekî firsendeke ji bo xurtkirina hin pozîsyonan ji aliyê dewletê yan jî baskên di nav PKKyê de hat bikaranîn.
Tiştê ku meriv dikare bibêje ew e ku pêvajoya Enqereyê di çarçoveyeke tevlihev û hevgirtî de derbas dibe ku tê de rojeva siyasî, zextên herêmî û danûstandinên navxwe yên Tirkiyeyê diqewimin.
Çavkanî: Rûdaw