Cigêrayox / Nustox Seyîdxan Kurij Çewlîg de bi nameyê " Tarìxê nustuṣî kirdkî û Xebata Peter Lerch ye Kurdolojî“ yew konferans da. Na konferans 26.03.2025 `de hetê Eğitim – Sen beṣê Çewlîgî ra ameyî hedre kerden.
Sohbet bi qalkerdiṣê îdarekerdoxê Egitim – Sen Nurettîn Boğatekin dest cikerd. Boğatekin silam da beṣdaran û qal da malim Mürsel Bek. Endamê Eğitim – Sen Mürsel Bek derheqê cu û xebatenê Seyîdxan Kurij de malumat da û va, „Ez wazena Seyîdxan Kurij bi xo behsê xebatanê xo bikero“.
Seyîdxan Kurij zî silam da hedreyan û va, „ Ez zaf keywewa ke welatê xo de bi ṣarê xo ya ameya yew ca û reyna zî ez zaf keyweṣa ke malimê mi yê mektebo ewilîn, mamostayê ma yê serranê 1970 ^tya de hedre yê. Kurij dima bi kilmkî behsê xebatan û kîtabanê xo kerd û tarîxê nuṣtiṣî kirdkî sero malumat da û va, „ Metnê verên yê kirdkî hetê Peter Lerch ra ameye nuṣten û behsê xebata Peter Lerch yê Kurdolojî û tayveti zî xebata ey ye kirdkî kerd.
Se ke yeno zanayiṣ, ziwannaso Rus Peter Lerch Akademîya Kralîyet ya Rusya de şey yew zanyar kar kerdenî. O 1856 de bajarê Rusya Roslow de yew mude kurdan het de mendo, îtya de kurdan de qisey kerdo, înan ra materyal girewto û cuwa pey înan sero xebitîyawo. Peter Lerch na xebata xo bi nuṣtekî daya Akademî û cuwa pey xebatê ey sey di kîtaban ameya çap kerden. Mîyanê nê Kurdan de 3 kurdê ke kirdkî qiseykenê estbî. Kîtabî Peter Lerch de 8 metnê Kirdkî estê.
Seyîdxan Kurij xebata Peter Lerch sero cigerayiṣ viraṣt û heme metnê kirdkî transkirîpeyê alfabeya ewro kerdî û na xebata xo bi nameyê „ Metnê verên yê Kirdkî û Peter Lerchî yê Kurdolojî“ sey kîtab neṣir kerd.
Seyîdxan Kurij mewludê Mele Ehmedê Xasî ra destcikerd heta ewro tarîxê nuṣtiṣî kidkî sero vindert. Ey bi taybteî bi behsê xebata Grûba Xebatê ya Vate kerd.
Hedreyî bi persanê xo standartîze kerdiṣê kurdî, ṣoxilnayiṣê lehçeyan sero vindertî. Persanê sero Seyîdxan Kurij muhîmîyê standartîzê kerdiṣî sero vindert û metodanê xebatê Gruba Xebatê yê Vate sero derg û dila malumat da. Tayê wendoxanî Vate rexneyî ardê ke, ê nuṣteyanê Vateyî ra fehm nêkenî. No derheq de Seyîdxan Kurij va, „Yew cayê dinya de zî ziwanê qiseykerdiṣî û yê nuṣtiṣî yew nê yo. Gruba Vate hewl dana ke yew ziwanê nuṣtiṣî awan bikero. Na xebat de Gruba Vate fekî yew mintiqa esas nêgena, heme mintiqayan gena çimanê xo vero û îtya ra ortax terman, termînolojî weçînena. Ganî her keso ke kirdkî waneno, xo sey wendoxo newe hesab bikero û biney zehmet bido xo. Yew çend rey wendiwa pey, fehm kerdiṣî de yew problem nêmaneno.“
Sohbeta pey Seyîdxan Kurij kîtabê xo îmza kerdî. Hem sohbet rê hem zî îmza kerdene kîtaban re zaf yew alaqaya gird bîye.