Enwer Yilmaz
Ez welatê ma de mîyanê mewsîman ra tewr zaf mewsîmê payîzî ra hes kena. Xora ma zanê ke Pêro mewsîmê welatê ma rindek ê. Her mewsîm goreyê usulê xo yeno ciwîyayîş welatê ma de. Mewsîmê wisarî de vewre helîyena, hewa beno nerm, varan vareno, vilikî gûlî abenê, darî pelanê xo akenê û dinya bena ganî û rindek. Hamnan hewa beno germ, însanî zere ra vejîyenê teber û dinya bena germin. Payîz zî hewa beno honik, meywî û zewzî resenê, pelî renganê xo bedilnenê, ge benê sûr genê zerd. Zimistan beno serd, vewre varena û qeşa bena, însanî xo erzenê zere heywanî xo kenî binê erdî wa.
Yanî welatê ma de her mewsîm sey mewsîmêko rastiqên ciwîyeno. Dinya de zaf welatî nê mewsîman ra mehrûm ê. Yan zimistan derg o yan hamnan. Yan zimistan nêqedîyeno yan hamnan. Tikê cayan de vewre çin a tikê cayan de zî tîje çin a. Welatanê Ewropa de tim hewa şilî yo û tîje zaf kêm a. Rojhilatê Mîyanîn û Afrîqa de germ zaf o û çend welatan de hema vaje qet vewre û varan çin o. La welatê ma Kurdistan wîna nîyo. Her çiqas zî welatê ma ameyo perçekerdene û parkerdene zî mewsîmê ma zaf rindek ê. Ti vajî çi welatê ma de esto. Welatê ma hetê tebîetî ra sey cenet o. Tena dengizê ma kêm o. Koyî, dereyî, darî, baxçeyî, çemî… Vewre, varan tîje û hewrî…
Seke min sere de zî va ez mewsîman ra tewr zêde payîzî ra hes kena. Payîz hem rengê tebîatî bedilyeno, keno rindek û hem zî koyanê ma de her tewir meyweyî resenê mewimê payîzî de. Dewanê ma de şarê ma hêdî-hêdî xo semedê zimistanî hadre keno. Şaristanan de êdî mewsîmî ferq nêkenê. Zimistan, wisar, hamnan û payîz… Şaristanan de semedo ke zîret ser o cuyayîş çin o, heme mewsîmî eynî yê. Xora şaristanan de semedo ke însanî timî wextî de mîyanê musebaqa de yê ne xo ra ne zî mewsîman ra çîyêk fehm nêkenê. Ne boya vilikêk ne zî boya herre... Derûdor de çend darî estî la ê zî eleqeya însanan nêancenê. Parqan de vaş esto la o zî organîk nîyo, boye nêdano.
La dewan de wînî nîyo. Dewanê ma de hem ziwanê ma yeno qiseykerdiş hem zî cuyayîşê însanan pak û sihetê însanan ca de yo. Şaristanî êdî bîyê cayê nêweşîyan. Her tewir nêweşî bîyê zêde û emrê însanan bîyo kilm. Ez bi xo zî şaristan de cuyena. Ez ge-ge vana ‘werrekna babî û dadîyê ma ma qet nêardêne şaristan. Ma xo rê dewe de bimendêne. Babî û dadîyê ma ma ardê şaristan la ê nika semedê sihetê xo şîyê dewe.
Babîyê mi roja ke bîyo teqawût ra xo eşto dewe, nika 82 serrî yo la maşala nika ma pêrune ra weş û sihetê ey ca de yo. Ma ra zî vano ‘ Eke şima bibê teqawût şima zî bêne dewe’ hewêk mi va ‘Bawo eke ma şaristan de nêmerdî ma do bêrê dewe. Nêzana emrê ma bes keno ma bê dewe yan ney’
Semedo ke ez mewsîmê payîzî ra zaf hes kena mi emser nîyet kerd ke ez şêrî dewe û xo rê çend roje dewe bimanî. Dewa ma qezaya Çewlîgî Darahênî Mistan de ya. Mistan nameyê eşîra ma yo. 7 mezrayê Mistanî estê. Şele, Bonî, Dewa Redî, Dehle, Dizik, Merware û Ser La. Mîyanê nê mezrayan de mezraya ma Merware ya. Dorûverê Mistanî de eşîrê Botyan û Murtezanî estê. Nê eşîrî xo sey eşîrê bira vînenê. Pêro yewbînan şinasenenê. Bi dayîşê kênayan pêro yewbînan dir bîyê merdim. Zemanêk debara xo pê karê heywankarî kerdêne dewan de. Mintiqaya ma semedê waykerdişê bizan zaf dewlemend a. Yeno mi vîr dewan de bizê her keyeyî estbî. La semedo ke welat de şer estbi û karê heywankarî bibi bêqîmet şarê a mintiqa pêro koçê Dîyarbekirî kerd. Nika şarê ma yê a mintiqa hema vaje pêro Dîyarbekir de yo. Debara înan Dîyarbekir de bena. La hamnan şinê dewanê xo. Her çiqas heywanî nênê waykerdiş zî wexto ke beno hamnan cinî, tutû extîyarî Dîyarbekirî ra xo erzenê dewe û hetanî peyîna payîzî uca de manenê.
Semedo ke babî û dadîya mi zî dewe de bî mi emser waşt ez qasê çend rojan şêrî dewe. Minîbusa dewa ma xerajê Cumhurîyetî ke Berê Koyî de ca gêno ra şina dewe. Mi walîza xo kerd de. Ez serê sibayî şîya Berê Koyî ke şêrî dewe. Semedo ke wextê sayan o şar qasayê vengî ardbî xeraj. Şoforî pê qasayan hema vaje nîmeyê minîbuse kerd de. Bes nêkerd. Qasayî orteyê minîbuse de kerdî ra. Ma kewtî rayîr, rayîrê Licê ser ra ver bi dewe şîy. Ma Licê de nan û engûre girewt. Mi kolîyêk hakê dewan girewtî la ê hakî hakê zîretî vejyayî. Dikndarî 2 qat zêde mi ra pere girewtbi. Heta ke ma resay dewe ma çend mezrayê Mistanî gêrayî.
Wexto ke ez resaya dewe mabên ra 4 saetî vîyartî. Semedo ke şarê ma hema ê cayan de ziwanê xo Kirdkî qalî kerdêne zaf keyfê mi pê amebi. Xora ma zanê Dîyarbekir de çew êdî ziwanê xo qalî nêkeno. Wexto ke ez wenişta minîbuse qalîkerdişê Kirdkî zî dest pêkerdbi. Çend şinasîyê mi ke mi dewe de bî mi dir Tirkî qalî kerdêne. Mi înan ra waşt ma dir Tirkî qalî nêkerê.Mi înan ra waşt wa mi dir zî Kirdkî qalî bikî. Mi va, xora ma şaristan de mecburî ziwanê Tirkan qalî kenê. Qene şima ma dir Tirkî qalî mekêne.
Dewe de hetêk ra vengê vayî, milçikan, pelanê daran û hetêk ra vengê heywanan... Pêro sey senfonî mi mest kerdêne. Ma a şewe zî sobaya xo pê kolîyan dekerd û kişta aye de niştê ro. Dadîya mi çend heb kartolî eştî ci û kerdî sûr û ma werdî. Serê sibayî ez sefeq ra haye bîya. Ez şîya kişta yeneyî de mi dest û rîyê xo şutî. Awêka serdine bî awa yeneyî. Seke ez pê arqilîyaya xo. Hewnêkê xorînî ra warişta we. Seke ez herbêk ra vejîyaya û ameya tîya. Ge-ge qelebalixê şaristanî û vengê qorneya erebeyan û însanan amêne mi vîr, dayêne mi goşan ro. Ez o wext bîyêne xînt…
Ez şîya min hêga ra xo rê bineyk firingî û îsot day arê. Mi îsotê xo soba ser o kerdî sûr. Firingîyê xo kerdî şîl. Arayîyêka zaf weşe bîy. Dadîya min çend gozî mi rê şikitî û mi werdî. Gozî newe qaqof bibî û şarî hînî gozerê xo kuwêne.
Arayî ra pey ez şîya baxçe de min xo rê sayêka weşe tira kerd û werde. Badê zî mi qorçêk werd. Wexto ke ez baxçe ra agerêne ez raştê dirike ameya. Dirika sûre û şîrîne… Mi qasê tasêk dirike zî werde. A roje çi kuya mi ver mi werd. Seke ez cenet de bîya. Ne market ne erebeyî ne însanê zafî û ne zî strês. Dewe de nê çîyî çin bî. Dewe wisarî ra heta peynî payîzî pê meywe û zewzeyan milet kerdêne mird. Wisar kengerî, hamnan sayê yabanî payîz zî dirike… Ez nê mewsîman de nê meyweyan ra hes kena.
La pazîz zaf cîya yo. Payîz mewyweyê ke baxçeyan de nêresenê zaf ê. Ez roja bîne bineyke şîya yaban. Ez şîya laye. Rayîr ser o ez ewilî raştê sêzan ameya. Mi bineyk sêzî tira kerdî û werdî. Ez badê rastê gûncan ameya. Guncî tem resabî. Mi înan ra zî bineyk werd. Xora her ca de dirike estbî û mi pê werdişê dirike zaf keyf kerdêne. Laye de çend gozêrî estbî ez şîya binê înan min xo rê qasê tenekeyêk gozî tira kerdî. Gozê laye ê her kesî bî. Kam biwaştêne xo rê şîyêne tira kerdêne.
Ez roja bîna şîya hetê teyînce. Ez nîmeroj şîya û heta şan laye de menda. Mi gelêk teyînce arê da. Hem mi werd hem zî mi ard keye da cîranan. Dewe de engûre zî estbî la tehmê teyînce zaf cîya bi. Senî ke vergî dewe de wey nêbîyêne nê meyweyê yabanî zî baxçeyan de wey nêbîyêne, cayê înan ko û dereyî bî. Însanan ra durî de azad bî.
Xususîyetê ke nê daranê mewyen estbî ke heme zî semedê pawitişî telîyîn bî. Eynî sey gûlan. Dara gûncan, dirike, sêzêre, teyîncêre… pêro telîyinî bî. Telîyê înan semedê pawitişê înan bî. Milçikî û qelayî nêeşkêne înan ra çîyêk bigîrê, biwerê. La semedê milçikan, qîjaneyan û qelayan her tim werd estbi dewan de. Ne derd ne kul û ne zî zindan… Hem fir dêne hem mirdîya xo werdêne, şimitêne. Mi ge-ge vatêne werrekna ma zî sey înan azad bîyêne û emrê ma zî sey emrê înan kilm bîyêne. Emrê însanan derg o û nêqedyeno bi rastî. 30-40- ra dima êdî dubare yo gorê mi. Çîyo ke to dî ti vînenê. Ti her çî zanê û fehm kenê. La cuyayîş şêrîn o belkî. Ez babîyê xo ra zana. Dinya ey rê zaf şîrîn a. Hema zî miqatê baxçeyê xo beno, her tewir meyweyan ra îstîfade keno.
Tabî dewe tena cayê werdiş û şimitişî nîya. Edet û usulê dewe estê. Ti gere extîyaranê dewe pers bikî. Keso ke banê xo virazeno ti gereka şêrî ey rê ardim bikî. Şan de şêrî dîwanan û roja îne şêrî nimajê îneyî! Eke ti nê çîyan nêkî peyê to de qisey kenî. Xora na mesela de mi dadîya xo dir pê nêkerdêne. Her roj vatêne, falan kes nêweş o şo pers bike, falankes ekser ra ameyo şo pers bike, falankes şîyo umre ameyo şo pers bike, falankes newe şino umre şo pers bike.. filan û bêvan.. Mi va, eke ez vateyê to bikî ez do çend rojî tena şêrî milet pers bikî.
Welhasil bê perskerdişê extîyaranê nêweşan ez nêşîya cayêk.
Mi mirdîya xo tehmê heme meywîyan girewtbî. Çend rojî badê ez ameya şaristan. Seke yewî azadîya mi min destî ra girewtbî. Seke ez kewtbîya zindan. Seke çîyo ke mi dibî hewn bî. Çend rojî badê cû mi dewe kerd xo vîr ra. Ez şaristan de xora şîya, bîya vindî seke. La mi rayîrê dewe zanêne. O rayîr mi virî ra nêşibi.
No nuşte Kovara Bernamegî de hûmara diyîne de ameyo weşanayîş.
KOVARA BERNAMEGEH HEJMARA 2. PDF