22yê Kanûna Verêne ya 2024î de, Dîyarbekir de, bi beşdarîya texmînen 200 nûneranê partîyanê sîyasîyan, sîyasetmedaran, roşinvîran û kesanê beşanê cîya-cîyayanê komelî, bi rojeva "vera hedîseyanê peyênan kurdan ganî se bikerê?" yew komxebate ame viraştiş.
Ma encamê na Komxebata ke Rojhelatê Mîyanênî de hedîseyê zaf muhîmî benê, Sûrîye de rejîmê Esedî rijîyeno, Rojavayê Kurdîstanî de fersendê neweyê tarîxî ameyê meydan û Tirkîya de zî qiseykerdişê derheqê persgirekê kurdî de hîna vejîyenê ver de ameya viraştiş, raya pêroyî dir par kenê:
Rojhelatê Mîyanênî de sîstem o ke kurdan vera yo şikîyeno û rijîyeno
Rijîyayîşê dîktatorîya Baasî ya 61 serrî, Rojhelatê Mîyanênî de derbeyêka girde sîstemê ke dişmenetîya kurdan ser o awan bîyo ro da. Na rewşa newe, fersend û rîskan pîya zereyê xo de hewênena û yena a mana ke Sûrîye û Rojavayê Kurdîstanî de rîpelêko newe abeno.
Seba nirxnayîşê fersendanê tarîxîyan ê ke Rojavayê Kurdîstanî de ameyê meydan û goreyê şertanê ewroyî newekerdişê Mutebaqata Duhokî, ganî heme partîyê kurdan ê ke Rojavayê Kurdîstanî de yê dca de kom bibê. Ganî heme hetê kurdan ê ke Rojavayê Kurdîstanî de yê yew programê neteweyî ser o yewbîyayîşê xo bîyarê ca û viraştişê dewleta newe de bi temsîlîyet û helwestêka muştereke bibê muhatabî. Bi no qayde do kurdî hem Şam de, hem zî vera dewletanê têkilîdaran de bihêzêr bibê.
Bîyayîşê lez ê ke peyênî de Rojhelatê Mîyanênî de bîyê, Tirkîya de reyna persgirekê kurdî kerd merkezê rojeve. Beyanatê Erdogan û Bahçelî yê ke destpêkê aşma Teşrîna Peyêne ra nat, munaqeşeyê derheqê persgirekê kurdî de hîna zêde kerdî ver. Rayeberê Dewleta Tirkîya, wazenê persgirekê kurdî sey persgirekê PKKyî û persgirekê "terorî" dîyar bikerê û bi no hawa zî wazenê raştîya mesela peygoş bikerê.
Seba çareserîyêka aştîyane ya ke esasê seypeyîye ser o ya, ganî persgirekê kurd û Kurdîstanî bi hawayêko raşt bêro terîfkerdiş
Caxo ke welatê ey ameyo letekerdiş û parekerdiş, pa heme zilm û zordarî, sîyasetê înkar, îmha û asîmîlasyonî zî miletê kurd estbîyayîş û taybetmendîyê xo heta ewro pawito. O bi taybetmendîya ziwan û kulturê xo ya dewlemende û bihêze, miletêko tarîxî û qedîm o.
Vakurê Kurdîstanî û Tirkîya de nêzdîyê 30 mîlyon kurdî ciwîyenê.
Heqê miletê kurdî esto ke welatê xo Kurdîstanî de dûrî zilm, zordarî û tersî, bi hawayêko azad, aram, ewle û sereberz biciwîyo. Sey her miletî, heqê miletê kurdî zî esto ke bi hawayêko azad qerarê qederê xo bido; heqê ey esto ke vera zilm û zordarîye xo ver bido; heqê ey esto ke welatê xo de bi yew statuyê sîyasî xo îdare biko.
Bajaranê metropolanê Tirkîya de, ganî heqê ziwan, kulturî û demokratîkî yê kurdan bêrê qebulkerdiş. Cayanê ke kurdî tede zêde yê, ganî rê bêro dayîş ke ê îdareyê herêmî de bieşkê xo îdare bikerê.
Seba ke rayîr çareserîya persgirekê kurdî rê abi bo, verê her çî ganî rewşêka azad, demokratîk û dûrî şidetî bêro awankerdiş.
Proseso ke bi amancê çareserîya persgirekê kurdî dest pêbiko, ganî bi hawayêko şefaf, akerde û beşdarîya hemê hetanê kurdan bêro berdişî.
Seba ke rayîr vera çareserîyêka mayende ya persgirekê kurd û Kurdîstanî abi bo, ganî nê gamê bingeyênî bêrê eştiş:
Ganî Dewleta Tirkîya peynî bido operasyonanê xo yê leşkerî yê hemê parçeyanê Kurdîstanî, kurdanê her çar parçeyanê Kurdîstanî dir dekuwo dîyalog û rêzê heqê xoîdarekerdişê şarê ma bigîro.
Ganî PKK peynî bido şerê xo yê çekdarî yo ke zerar dano têkoşîna meşrû ya miletê ma.
Ganî estbîyayîşê miletê kurdî bêro qebulkerdiş û Qanûnê Bingeyênî yê Tirkîya de bêro garantîkerdiş.
Ganî hemê qedexeyê ke nameyê Kurdîstanî ser o yê meydan ra bêrê wedartişî û kurdî bieşkê bi nameyê kurd û Kurdîstanî û bi hawayêko azad partîyanê xo yê sîyasî û dezgeyanê xo yê komelkî, kulturî û demokratîkî awan bikerê.
Ganî hemê kesê ke seba bawerî û xebatanê sîyasî, sîvîl, demokratîkî hebisxaneyan de yê, demildest bêrê azadkerdiş. Ganî dewayê ke derheqê kesanê ke teber de sey penaber ciwîyenê de yê bêrê wedartişî, ê bieşkê agêrê û hemê astengê ke vera sîyasetê azadî yê înan bêrê wedartişî.
Ganî cayê mezela qedirgiranê kurdan ê sey Şêx Seîd, Xalid Begê Cibrî, Seyîd Riza û Seîdê Kurdî (Nûrsî) û kesanê bînan bêrê eşkerakerdiş.
Ganî Dewleta Komara Tirkîya goreyê ê peymanê mîyanneteweyî yê ke îmze kerdê, sey Şertê Otonomîyanê Herêmî û Birêveberîye yê Ewropa, Girêbesteyê Heqanê Domanan a Yewîya Neteweyî û yê bînan hereket biko; not û îtîrazê xo yê ke nê peyman û girêbestan ser o yê wedaro.
Seba ke esasê seypeyîye ser o û çareserîyêka mayende rayîr vera çareserîya persgirekê kurdî abibo, ganî nê nuqteyê ke ma cor de ardî ziwan, Qanûnê Bingeyênî yê Dewleta Tirkîya de bêrê garantîkerdiş.
Ma wazenê rapêroyî dir par bikerî ke seba perpektîfa ke cor de ameya dîyarkerdiş gore, prosesêko raştikên û hîrakerde yo çareserîya persgirekê kurd û Kurdîstanî kewno cuye, ma sey muhatab amade yê ke bi berpirsîyarî wayîrê helwestanê viraştoxan bî.
23.12.2024
Partîya Heq û Azadîyan (HAK-PAR)
Partîya Sosyalîst a Kurdîstanî (PSK)
Partîya Welatparêzanê Kurdîstanî (PWK)