Xwepêşandanên li gelemperiya welêt ên ji ber qetilkirina jina Mahsa (Zîna) Emînî ya 22 salî, ji aliyê rayedarên Îranê ve bi awayekî hovane tên şikandin. Bang li civaka navneteweyî dikin ku êdî bikevin nava tevgerê.
Di 13’ê Îlona 2022’an de jina Kurd a Îranê Mahsa Emînî li Tehranê ji aliyê polîsên bi navê “exlaq” ên Îranê ve hat girtin. Şahidên bûyerê ragihandin ku dîtine ku ew di wesayiteke polîsan de bi tundî hatiye lêdan. Di nav çend saetan de, ew di komayê de rakirin nexweşxaneyê û sê roj şûnda ciwana 22 salî mir.
Polîsê "exlaqê" bi berdewamî jin û keçan dixin bin binçavkirina keyfî, îşkence û muameleya xerab ji ber ku li gorî qanûnên zordestî, biçûkxistinî û cudaxwaz ên Îranê yên serpêçkirina mecbûrî tevnegerin. Kuştina Mahsa bû sedema protestoyên berfireh li seranserê Îranê. Xwepêşandan bi tundiyeke kujer re rû bi rû man.
Hêzên ewlehiyê gelek caran hêza neqanûnî bikar anîne. Ji nêz ve guleyên rast û fîşekên metal avêtine xwepêşanderan, gaza rondikrêj û ava şid bi kar anîn û bi daran bi tundî li gel xistin. Piştî mirina Mahsa, me mirina bi dehan mêr, jin û zarokan tomar kir. Bi sedan kesên din birînên bi êş û giran dîtin, di nav wan de herî kêm du kes ji çavek an jî her du kor bûne. Pir kes ji tirsa girtinê li dermankirina nexweşxaneyê nagerin, xetera enfeksiyonê û tevliheviyên tenduristiyê yên din zêde dikin. Rayedarên Îranê ji bo ku sûcên xwe veşêrin Înternetê qut dikin.
Niha li Îranê kirîza bêcezakirinê heye û desthilatdarên Îranê wêrek kiriye ku di salên dawî de bi sedan xwepêşanderan bikujin û bi hezaran kesên din jî di van salên dawî de bi êşkence û xirabkirinê bê tirsandin. Dem hatiye ku dewletên ku di Konseya Mafên Mirovan a Neteweyên Yekbûyî de cih digirin ji bo çareserkirina bêcezakirina tawanên giran li Îranê alîkariyê bikin.
Daxwaznameyê îmze bikin û bang li dewletan bikin ku mekanîzmayek serbixwe ya Neteweyên Yekbûyî aniha damezrînin da ku lêkolînê bike û berpirsiyariya tawanên herî giran li gorî qanûnên navneteweyî li Iranranê piştrast bike.