Resensîyonek li ser pirtûka nivîskar: Sven-Eric Liedman, professor i idé och lärdomshistoria.
Navê pirtûkê : I NOVEMBER – om åldrandet.
Albert Bonniers förlag, 2022
Pirtûk: 143 rûpele.
Sven-Eric Liedman ne tenê nivîskarê pirtûkên civakî, hûmanîora anjî romana ye. Ew alimekî/profesorekî li dinya ûnîwêrsîtê jî pir naskirîye. Esas ew bi pirtûk û tezên xwe yî ilmî/zanyarî meșhûre û piranîya berhemên wî ilmî- û bi metodên zanyarîyêne.
Ev pirtûka ku nuha di destêmede ye li ser pîrbûn- û dema pîrîtîyêye. Li ser gelek zahmetî/nexweșî- lê li ser bașî û xweșîyên pîrîtîyêye jî.Nivîskar gelek bawerîyên xwe yî di pirtûkêde helbet bi jîyana xwe ve girêdidê – lê bi awayên zanyarî jî analîzan dike û li gel dema îroj șîrovedike.Pirtûk ne romana û ne jî tezeke li ser derman anjî akademîyêye.Pirtûk bi zimanekî gelerî-akademîk, xweș, bi wata ye û ne kêm caran bi anatomî û bîyolojîyê ve jî têt girêdan. Xwendina vê berhemê hîsên wa dide ku mîna ava ke sivik û zelal ku di herikêye. Xwendevan ji vê berhemê gelek tiștan fêrdibe û gelek hizran/pirsan jî di serên xwendevande çêdike.Nokteke giring jî eve ku merov ji xwendina wê zewk distênê – xwe mîna li tîyatroyekê, li mûzeyekê anjî li konferansekê hîsdike. Ez hișkere dibêjim ku pirtûkên wilo/berhemên wilo bi kalîte bi daxawe(malesef) ne pirrin. Di dema xwendina vê berhemêde, xwendevan rastî navên gelek nexweșî, derman, organ û problemên pîrbûn û jîyanê jî dibêt. Helbet em rastî politîka/îdeolojî, zanyarî, fanatîzm û gelek mișkûle – lê rastî çareserîyan jî dibin. Navên gelek feylezof û zanyaran – mina Aristoteles, Max Weber, Jürgen Haberman, Cicero, Marx, Darwin, Simon de Beauvoir, Gunnar Aspelin Jan Myrdal, Harry Martinsson Gothe ûhw.. – ji di vê berhemêde derbasdibin.
Nivîskar gelek noktên din jî (ziman, dîn, ol, ekonomî) bi tema xwe ve di hûnê.Ezê li vir çend gotin û rêzên wî bo we xwendevanan vergerênime kurdî: ”Di șexsîyeta me de rola ziman faktoreke giringe. Di zimande û bi kanala ziman em hev famdikin û peyvendîyan pevre dikin. Û ev tișt bingeha kultura insanetîyêye.(1)
Di dema zaroktî- û xortanîyê de em mezindibin/ pêșdikevin, lê bi rêya zanyarîyê jî em zanatir dibin- û pêșdikevin”.(2) ”Pere ne mîna dostanî, evîndarîya dûalî anjî karekî bi wata û kesan bextewar dike, lê kêm peretî bextewarîya kesan kêm dikê û noktekî herî giring jî eve ku divêt civak dijî vî tiști bi tekoșê”.(3)
”Di pîrîtîyê de merov rojên dramatîkî naxwazê”.(4)
”Marîfetamin ji bo wan dîndarên bi tahamûl û vekirîbin heye, lê fanatîzmê hîç qabûl nakim.”.(5)
”Pêșerojeke dirêj bo kesekî teqawît nîne, lê divê ew bi xwe wê pêșerojê çêbike”.(6)
”Eger ez hișê xwe hunda bikim, ez xwe jî hunda dikim û hingî tenê çermekî/cildekî vala di mênê”.(7)
Çavkanî:
1) rûpelê, 65
2) ” 69
3) ” 78 4) ” 80
5) ” 123
6) ” 129
7) ” 138
Nuri Aldur