Nuştox û cigêrayox Seyîdxan Kurij ewro roja 21.06.2024î de Dîyarbekir de bi mêmanê Wêjegeh Amed û derheqê tarîxê arşîvê nuştekî yê Kirdkî-Zazakî de malumatî dayî.

Endamê Grûba Xebate Ya Vateyî û xeylî kesê bînî ameyî cayê panelî û goşdarîya ey kerdî.

Seyîdxan Kurij derheqê xebatê Peter Lerch yê Kurdolojî de cigêrayiş viraşt û nê metnî kirdkî transkirîpeyî alfabeya latînî kerdî. Seyîdxan Kurij na xebatê xo de 2 cîlt kîtabî Peter Lerch çapî almankî esas girewtî.

Seyîdxan Kurijî qiseykerdişê xo de qalê xebata xo ya bi nameyê "Metnê Verênî yê Kirdkî, xebatê Kurdolojî yê Peter Lerchî" kerd.

Seyîdxan Kurijî wîna va:

“Peter Lerchî şaranê Rojhilatê Mîyanênî ser o xebatî kerdî. Verî Farsan ser o xebatî kerdî. Badê zî Asurî û Keladanîyan, Babîlîyan ser o xebatî kerdî. Badê zî eleqeyê xo dayo Kurdan ser û waşto înan bişinasno.  Peter. J. A. Lerch yew ziwanzana yo Rus o. Ey seserre 19. de warê kurdolojî de xebat kerda. O zanayê Rusan ê verênan ra yewo ke warê kurdolojî de xebate kerda. Serranê 1853 -56 de taye kurdî ke herbê benatey Îmaparatorîya Osmanî û Çarîya Rusya de êsîr gerîyayî, bajarê Rusya Smolonskî-Roslow de yenî ca kerdiş. Peter Lerch bi misadeyî îdareyî “Akademîyî Qralîyet yê Zanayîye de qisimî Tarîx-Ziwanzanî” şino bajarê Roslow û uca de 11 hefteyî maneno. Lerch uca de kurdan dir qisey keno, înan ra hem derheqê rewşa Kurdîstanî ê o wext ê cematkî û sosyolojî de malumat geno, hem zî Kurdkî (Kurmanckî/Kirdkî) metnanê folklorî arêdano.. Mîyanê înan de dengbêjêk estbi ey ra deyîrî goşdarî kerdêne. Ê zazayî mintiqaya Çolîg, Sîwan ra bî. O wext sîwan girêdayî Pali bi nika girêdayîyê Darahînî yo. Peter Lerch na xebatê xo yê Roslow sero yew rapor dano Akademîyî. O no rapor de ziwan, kultur û cematî Kuristan sero û xebatê xo sero malumat dano Akademî. Na xebatê Peter Lerchî cuwa pey sey kîtab yena neşir kerdiş.. Badê  zî kitab serra 1997 de Amsterdam de bi Almakî yeno çakerdiş. Mi bi xo zî Almankîya ci ra îstîfade kerdo.”

Seyîdxan Kurdij

Seyîdxan Kurij ke Almanya de ciwîyeno, destpêkê serranî 1990`ra nat nêzdîye 20 serî radyoya bajarî ya Duisburgî de bi ziwananî almankî û kurdî (kurmancî, zazakî) bernameyê hefteyî viraṣtî. Ma ey bi karanê arekerdiṣî yê folklorê zazakî, roportaj û cigêrayiṣanî bi almankî, tirkî û kurdî nas kenê.  Seyîdxan Kurij ke endamê daîmî yê “Gruba Xebate ya Vateyî” yo, yeno Dîyarbekir.

Ziwan zano rûs Peter Lerch mîyanê kurdanî ke şerê Osmanî-Rûs de sey esîr ameyebî girewten, cigêrayiṣanê ziwannasî keno û nê cigerayiṣî ke ey na kampê esiranî de kerdê, 1856 de bi nameyê  "Derheqê Kurd û Keldaniyanê Bakurî yê Îranî de cigêrayiṣî" de sey kîtab neṣir keno.

Kîtabê Seyîdxan Kurijî ke bi nameyê "Metnê Verênî yê Kirdkî" serrê 2017 de hetê Weşanxaneya Lîsî ra ameyo neṣir kerden de, cigêrayiṣê Peter Lerchî yê warê Kurdolojîye de, raporo ke serrê 1856 de Peter Lerch pêşkêşî Akademiyê Zanistî yê Qraliyetê Rûsyayî kerdo û 8 metnê zazakî yê ke ey qeyd kerdibî û nuṣtibî, ca genê.

Rûpela Nû / Dîyarbekir