Mehmut Nêşite

Tarixê mayê fekî ra kitabêko newe: “Peyayên Bênav”! Nuştoxê nê kitabî “Îsmet Tîmur” o. Îsmet Dara Hênî, dewa Murtezanî ra yo. Sey zaf kirdê Murtezanijî, Keyeyê Îsmatî zî hewelîyo ameyo Farqîn/Silîvan. Îsmet weneno  beno mamostayê dibistane û hetanî ke teqawût beno mamostatî keno. 

Cayê serebûtan yê ke kitab de ravêreno, mintiqaya kirdan a, la ziwanê kitabî kirdaskî/kurmanckî yo. Îsmet bi xo zî kird/kirmanc o û kirdkîyêka weşe û fesîhe zî qisey keno. Demek nuştiş de bi kurmanckî hîna asan xo îfade keno!

Kitab bi nîyetê vîrardişî nusîyayo. Coka kîtab de tay mewzûyê şexsî zî est ê. La esas mewzûyo ke ma kurdan eleqe keno meseleyê mîlî yo; meseleyê tarîxê mîlî yo; meseleyê tarîxê mîlî de zî meseleyê Şêxî yo.  “Şêx Seîd Efendîyo Kal.” 
Kalikê Îsmetî Husê Silî serewedartişê Şêx Seîd Efendî de beno peyayê Şêxî. Husê Silî îşxalkerdişê Hênî de şehît beno. Embazê Husê Silî, Dat Mom bîrîndar beno, bi zor ser pişt/paşta astorî ser de xo resneno dewa xo.  Xora no mewzû zî merkezê temayê nê kîtabî yo.

Meseleyê Şêxî badê ke 1925î de şikîyeno şerê mîyanê hêzê dewlete û kurdan “Xançuk” de dewam keno. Xançuk mintiqayêka hîra ya. Mewzûyê nê kitabî sey kitabê “Yusuf Ziya Dögeri, Pêçar Tenkil Harekâtı/1927” seranserê Xançukî nîyo. No kitab behsê serebûtê mintiqayêka tenge yê ke Botîyan, Murtezan û Mistan de ravêreno keno. 

Mesela yew ca de nuştox wina nuseno:  “Em a niha li gor navlêkirina Murtezanan, li Çehla Vêlorekî ne. Çehla Vêlorekî çehleke wisa ye ku, kûr, dirêj, di çehlê de ji bilî Xwedê tiştek xuya nabe. Xwedê ketiye bîra Dat Mom, Xwedê dirame. 

 Nû, nû sîya gir, siya qota dikeve, ketiye Çehla Vêlorekê, a niha ev qefla mirovan jî yê bi werîs û kindiran bi hev ve girêdayîne ev jî ketin sîya newala Vêlorekê. Leşker sekinin. Em yê ku girêdayîne ketin nav leşkera, leşkeran dor li me girtin. Leşker bi emrê serleşkerê xwe zû zû ji hespan peya bûn. Singû bi serê mawzerên xwe xistin. Bi emrê serleşkerên xwe ve dest bi singûya kirin, ew mirovên dest girêdayî di nav singûya de man, Singûyê ewilî min di laşê xwe de xwar, sê singû li min dan, ez ketim erdê. Yek bi yek singû ku dixwarin diketin ser min. Ez ketim bin birindaran, ez di bin meyîtan de mam. Dengên axîn û nalînan tên ji ser min, li dor min, ji kêlekên min. Esker, heta ji wan tê singû dikin. Serleşkerê wan, ji wan re gotiye: ‘’Divê tu kes sax nefilite.’’ Bi vî awayî singû dikin û dikin. Sebeba singûkirina wan jî ev bû ku guleyên wan bîlesebeb neyên xerckirin, heyfa wan bi guleyan dihat. Gule bere me nedan. Çiqas bi rehm in! Qet guleyên xwe jî neavêtin. Dengê axînê, waxînê, ayê, wayê nalînê êdî ji nav terman nedihat. Esker gelekî li ser me man. Baweriya wan pê hat ku êdî tu kesên zindî nemane, lê dîsa jî singû dikirin. Piştî demekê êdî tu çîzî ji terman nedihat. Serleşker emir da, esker tev li hespê xwe siwar bûn û çûn. Li paş xwe bi qasî dused cesed hiştin û çûn.”

Cayêk de zî wina nuseno: “Ev roja nîsanê ye, roja biharê ye. Li bin malan, li nav baxçe, ji mezra Dehlê bi qasî pazdeh mêran, destên wan bi weris bi hev ve girêdan û ketin riya Remwareyê. Gundî bi weris û kindiran bi hev ve girêdayî peyatî diçin, esker li ser hespan, siwarî ne. Dat Mom û qefleya mirovan gihîştin Remwareyê. Ew li kêleka gund dan sekinandin. Hîn ji gundên der û dor wekî wan mirovên destgirêdayî dihatin; ji Dizik dihatin, ji Ezîno dihatin, ji Sirçox dihatin, ji Bonî dihatin. Ji Şelê, Hêgêderî, Fîlmome, Laver, Gumocîrîn û axirî ji tev Mistanya û Murtezanan çiqas mirov hebûn tevahî anîbûn. Bi qasî dused mirov gihîştin hev. Serleşker û leşker di nav xwe de bi tirkî mijûl”…

Kitab Dîyarbekir, partîya PAKî de temîn beno.